Czym są bioodpady i jak je segregować? Sprawdź, co wyrzucać do bio i dlaczego!

11 marca 2025

Odpady bio, czyli jakie? Co to są bioodpady i czym się cechują?

Odpady bio to bardzo „pojemna” grupa odpadów, do której zaliczamy głównie resztki jedzenia i roślin ulegające naturalnemu, dość szybkiemu rozkładowi. Mogą one pochodzić z:

• pielęgnacji przydomowych ogródków oraz zieleni miejskiej (np. parków),
• gotowania i przygotowywania potraw w domach, restauracjach, szkolnych stołówkach, hotelach itp.,
• zakładów produkcyjnych zajmujących się przetwarzaniem żywności, np. produkcją dżemów, groszku w puszce albo soków, wypiekaniem pieczywa, przygotowywaniem mrożonek z owoców i warzyw itp.,
• sklepów, hurtowni i straganów sprzedających żywność.

Odpady bio występują pod różnymi nazwami – fachowo nazywa się je bioodpadami albo frakcją bio, a potocznie również bio śmieciami albo śmieciami biodegradowalnymi. W porównaniu do innych rodzajów odpadów są cięższe, bardziej „brudzące” i wilgotne. Ich kluczową cechą jest biodegradacja, która pozwala odróżnić bioodpady od innych rodzajów odpadów.

Czym jest biodegradacja? Najprościej rzecz ujmując jest to rozpad resztek i szczątków organicznych na prostsze składniki chemiczne: wodę, dwutlenek węgla (CO2) i biomasę. Zachodzi on naturalnie w każdym ekosystemie.

• Leżąca na ziemi gałąź z czasem staje się zmurszała, zaczyna się rozpadać, aż w końcu zmienia się w glebę (tzw. humus, próchnicę).
• Sterta skoszonej trawy robi się coraz niższa, bardziej zwarta i wilgotna. Z czasem nabiera brązowego koloru i ziemistego zapachu.
• Niezebrane jabłka zaczynają brązowieć, miękną i stają się papką, która powoli osiada na podłożu, wsiąka w nie i łączy z wierzchnią warstwą gleby.

Do rozpadu bioodpadów niezbędne są mikroorganizmy: bakterie i grzyby, które rozkładają materię organiczną. Równie ważny jest dostęp do wody i tlenu (choć ten ostatni nie zawsze jest konieczny) oraz… czas. W zależności od warunków, rozkład bioodpadów do postaci kompostu może trwać od 2 miesięcy do nawet 1,5 roku. Czy to długo? Nie! Wśród wszystkich odpadów komunalnych frakcja bio jest zdecydowanym liderem, jeśli chodzi o szybkość rozpadu. Ogryzek jabłka rozkłada się w zaledwie 2 miesiące, podczas gdy puszce po konserwie zajmuje to do 100 lat, a plastikowemu papierkowi po cukierku aż 450 lat!

Sprawdź, jak długo rozkładają się inne odpady >>

Co wyrzucamy do pojemnika na bioodpady?

Do pojemnika na bioodpady można wyrzucać większość odpadków i resztek pochodzenia roślinnego, ale nie tylko. Kuchenny kosz na bioodpady chętnie przyjmie:

• skórki, obierki oraz resztki owoców i warzyw, np. natkę marchewki, głąb kapusty, liście kalafiora, pestki z wiśni i arbuza, łupiny fasoli itp.,
• resztki potraw niezawierających produktów pochodzenia zwierzęcego, np. surówek, klarownych zup warzywnych, gotowanych ziemniaków, makaronu, ryżu itp.,
• skorupki jajek,
• fusy z kawy i herbaty,
• czerstwe pieczywo,
• zwiędłe kwiaty, uschnięte listki roślin doniczkowych,
• łupiny orzechów,
• drewniane patyczki po lodach,
• żywe bożonarodzeniowe choinki oraz gałązki ze stroików, wianków i girland.

Do bioodpadów zaliczamy też tzw. odpady zielone, które powstają w każdym ogródku i ogrodzie:

• skoszoną trawę,
• opadłe liście,
• wyrwane chwasty,
• pędy i gałązki drzew, krzewów oraz roślin ozdobnych,
• korę, trociny, zrębki drewna,
• niezaimpregnowane i niemalowane drewno,
• opadłe zepsute owoce, niezdatne do spożycia warzywa z grządki.

Czego nie wyrzucamy do bio?

Niektóre odpady, choć zbliżone wyglądem i pochodzeniem do bioodpadów, nie powinny być wyrzucane do brązowego pojemnika. Mogą one zanieczyścić całą frakcję, przyczyniać się do powstawania przykrych zapachów oraz do rozwoju niechcianych bakterii i grzybów, a nawet stwarzać trudności na etapie sortowania bioodpadów w kompostowni.

Do pojemnika na bioodpady nie należy wyrzucać:

• resztek mięsa,
• kości i ości,
• nabiału i jaj,
• potraw zawierających składniki pochodzenia zwierzęcego (np. zup i sosów ze śmietaną, mięsnych gulaszy, naleśników z twarogiem itd.),
• oleju i oliwy oraz resztek potraw zawierających oleje jadalne,
• odchodów zwierząt (w tym zużytej ściółki, żwirku),
• ziemi (również z kwiatów doniczkowych),
• piasku, kamieni, gruzu,
• popiołu z węgla,
• impregnowanego i malowanego drewna, płyt meblowych, wiórowych i pilśniowych (MDF, HDF, OSB),
• włosów, sierści,
• kurzu z odkurzacza,
• leków i suplementów diety.

Jak widzisz, nie wszystkie resztki żywności nadają się do wyrzucenia do brązowego pojemnika. Warto pamiętać o tym zwłaszcza podczas segregacji odpadków kuchennych, sprzątania po przyjęciach albo porządkowania lodówki i zamrażarki.

Segregacja bioodpadów – dlaczego nie tylko musimy, ale też powinniśmy o nią zadbać?

Wiesz już, jak segregować bioodpady. Teraz zastanówmy się, dlaczego warto to robić.

• Tak stanowi prawo

Przede wszystkim segregacja odpadów (nie tylko bio!) jest naszym obowiązkiem prawnym, który wynika z ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach oraz z rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska. Za nieprzestrzeganie tego obowiązku właściciel nieruchomości może otrzymać karę finansową w wysokości od 200 do 400% miesięcznej opłaty za odbiór odpadów.

• Bioodpady w niemal 100% nadają się do recyklingu

Odpady bio mają najwyższy potencjał recyklingu ze wszystkich frakcji zbieranych selektywnie. Oznacza to, że do przetworzenia nadaje się prawie cała zawartość brązowego worka lub pojemnika (pod warunkiem, że odpady są prawidłowo posortowane!). Recykling bioodpadów polega na kompostowaniu (w kompostowni albo w przydomowym kompostowniku) bądź na fermentacji, a następnie na kompostowaniu.

• Nieprawidłowo segregowane bioodpady uniemożliwiają recykling innych surowców

Z uwagi na swoje „brudzące” właściwości, nieprawidłowo posortowane bioodpady łatwo mieszają się z innymi rodzajami odpadów utrudniając lub nawet uniemożliwiając ich przetwarzanie w sortowni. Dłuższy proces sortowania wiąże się z wyższym zużyciem wody i energii i generuje większe koszty. Na złej segregacji tracimy więc podwójnie: nie dość, że przekreślamy szanse na odzysk odpadów bio, to jeszcze uniemożliwiamy recykling innych frakcji, np. papieru, plastiku albo metalu.

• Segregacja bio się opłaca

Wiele gmin zachęca swoich mieszkańców nie tylko do samej segregacji, ale też do kompostowania bioodpadów. Posiadacze przydomowego kompostownika mogą liczyć na obniżenie opłat za odbiór odpadów (zwykle jest to od kilku do kilkunastu złotych miesięcznie). Aby ułatwić rozpoczęcie kompostowania bioodpadów w ogrodzie, niektóre samorządy bezpłatnie przekazują mieszkańcom kompostowniki. Dodatkowym „gratisem” jest oczywiście kompost – naturalny, wartościowy i darmowy nawóz, którym można zastąpić gotowe preparaty do zasilania roślin ogrodowych i doniczkowych.

Zasady segregacji odpadów bio – niby oczywiste, ale czy zawsze?

Choć segregacja bioodpadów może wydawać się prosta i oczywista, to nadal wiele osób ma z nią problem – z naszego badania Pakujemy się w kłopoty wynika, że odpady bio segreguje tylko 62% Polaków[i]! Warto więc przypomnieć najważniejsze zasady sortowania frakcji bio.

Jaki jest kolor pojemnika na odpady bio?

Pojemnik na bioodpady ma kolor brązowy i jest opatrzony napisem BIO. Wynika to ze wspomnianego już rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów. W znacznej większości przypadków odpady bio należy więc wyrzucać do brązowych koszy, kontenerów i worków.

Jaki pojemnik na bioodpady wybrać i gdzie go ustawić?

Pojemnik na bioodpady powinien być przede wszystkim szczelny – kuchenne resztki i pozostałości roślin zawierają dużo wody, co sprzyja wyciekom. Równie szczelne powinno być zamknięcie pojemnika. Dobrze dopasowane wieczko lub pokrywa chronią przed dostępem owadów (muszek owocówek, much domowych, os) i zatrzymują kwaśny zapach fermentujących resztek wewnątrz pojemnika.

Kuchenny kosz na bioodpady najlepiej umieścić w chłodnym, ciemnym miejscu, np. w spiżarce albo w szafce pod zlewem. Jeśli mieszkasz w domu jednorodzinnym i masz też zewnętrzny pojemnik na bioodpady, to ustaw go w zacienionej części posesji. Warto też zachować pewną odległość od tarasów i balkonów, by nie narażać się na ewentualne przykre zapachy i obecność owadów zwabionych resztkami owoców.

Czy odpady bio można wyrzucać w workach?

Nie zaleca się wyrzucania bioodpadów w worku – najlepiej wsypywać je do pojemnika luzem. Jeśli w domu zbierasz resztki w foliówce, to przesyp jej zawartość do pojemnika, a samą torebkę wyrzuć do żółtego kosza albo wykorzystaj ponownie.

A co z workami do selektywnej zbiórki dostarczanymi przy odbiorze odpadów? Nie jest to zbyt ekologiczne rozwiązanie. Takie worki zwykle wykonane są z folii LDPE (czyli z tworzywa sztucznego, niekiedy zawierającego dodatek d2w przyspieszający rozpad), która owszem, rozkłada się, ale nie na biomasę, wodę i dwutlenek węgla, lecz na mikro- i nanoplastik. Zamiast worków lepiej więc gromadzić bioodpady w dużym pojemniku albo kompostować je na własnej działce. Czasem jednak użycia worków nie da się uniknąć, o czym doskonale wiedzą właściciele ogrodów, którzy wytwarzają duże ilości skoszonej trawy, chwastów z ogródka albo odpadłych liści.

Warto pamiętać, że wyrzucanie bioodpadów w workach jest wygodne dla nas, lecz problematyczne dla firm zajmujących się przetwarzaniem bioodpadów. Po przewiezieniu do instalacji, worki z odpadami bio są mechanicznie rozrywane, a kawałki folii mieszają się z resztkami z kuchni i odpadkami z ogrodów tak, że nie da się ich już w 100% oddzielić. Plastikowe worki trafiają więc do kompostowni, gdzie drobinki plastiku nieodwracalnie zanieczyszczają powstający kompost. W ten właśnie sposób wartościowy, naturalny nawóz staje się źródłem mikroplasitku i nie może być wykorzystywany chociażby w rolnictwie.

Na rynku dostępne są też biodegradowalne worki, które powinny rozkładać się w takim samym tempie, jak wyrzucane w nich bioodpady. Co ciekawe, ich rozkład zachodzi tylko w określonych warunkach środowiskowych (w optymalnej temperaturze, wilgotności, obecności mikroorganizmów), które trudno zapewnić nie tylko w przydomowym kompostowniku, ale też w instalacji do kompostowania.

W czym wyrzucać odpady bio z domu, z mieszkania i z ogrodu?

Bioodpady z domu najlepiej wyrzucać luzem do pojemnika albo do kompostownika. Kuchenne resztki można chociażby gromadzić w miseczce, szczelnym pudełku lub wiaderku i raz dziennie wynosić je do zbiorczego kontenera.

Jeśli zwykle wynosisz śmieci bio w drodze do pracy i nie chcesz wracać się do mieszkania by odnieść wiaderko lub miskę, możesz wykorzystać kompostowalne worki na bioodpady opatrzone certyfikatem, które nie zawierają tworzyw sztucznych. Nieco gorszym wyborem będzie plastikowa torebka. Pamiętaj jednak, by nie wrzucać jej razem z odpadkami do kosza na bio, lecz wyrzucić oddzielnie do pojemnika na plastik i metal!

Bioodpady z ogrodu wyrzucaj do przydomowego kompostownika, do brązowego pojemnika, a jeśli go nie masz – do brązowych worków na bio.

Czy ziemia to odpad bio?

Nie. Ziemia, czy to z ogródka, czy z doniczki, nie ulega rozkładowi i nie jest bioodpadem. Ziemię z kwiatów doniczkowych można wyrzucać do odpadów zmieszanych albo wysypywać do ogrodu.

Czy chleb jest bioodpadem?

Tak. Czerstwy chleb i inne rodzaje pieczywa są bioodpadami, dlatego należy wyrzucać je do brązowego pojemnika. Dotyczy to również spleśniałego chleba, ale nie dotyczy kanapek z masłem oraz ciast i ciastek zawierających nabiał.

Czy do odpadów bio można wyrzucać skórki cytrusów?

Tak. Warto jednak mieć na uwadze, że skórki pomarańczy, cytryn, mandarynek i innych cytrusów rozkładają się znacznie dłużej niż inne resztki bio. Jeśli masz przydomowy kompostownik, to po prostu pomijaj je przy wybieraniu kompostu do czasu, aż ulegną całkowitemu rozpadowi.

Masz też inne kłopotliwe odpady? Skorzystaj z naszej wyszukiwarki i sprawdź, gdzie je wyrzucić!

Nauka segregacji bioodpadów dla dzieci z EkoPaką – połącz przyjemne z pożytecznym!

Na naukę segregacji odpadów nigdy nie jest za wcześnie! Aby ułatwić najmłodszym rozpoznawanie odpadów biodegradowalnych i odróżnianie ich od innych domowych śmieci, przygotowaliśmy ciekawe, angażujące i przystępne materiały dydaktyczne o bioodpadach:

• 2 kolorowanki z zadaniami do wykonania,
• kartę pracy dla dzieci w klasach 0-3,
• edukacyjny plakat, na którym należy odszukać ukryte elementy,
• scenariusz zajęć o bioodpadach z propozycjami aktywności dla dzieci w różnym wieku,
• przejrzystą ulotkę z podsumowaniem wiedzy o bioodpadach.

Zobacz materiały do pobrania o bioodpadach >>

Wykorzystaj je do przeprowadzenia zajęć w klasie lub grupie, do samodzielnej pracy w domu albo jako element edukacyjnych warsztatów ekologicznych. Dobra zabawa i ciekawe doświadczenia gwarantowane! Po ciekawostki o bioodpadach dla nieco starszych odbiorców zapraszamy do materiału, w którym rozprawiamy się z najczęstszymi mitami o segregacji frakcji bio oraz do odcinka podcastu Eko Bez Kantów, w którym rozmawiamy o wyzwaniach gospodarki bioodpadami w Polsce.

[i] Interzero, Pakujemy się w kłopoty, https://ekobezkantow.pl/wp-content/uploads/2023/07/Raport_Pakujemy_sie_w_klopoty.pdf