Elektroodpady i baterie pod lupą – czym są i co je wyróżnia?

18 listopada 2025

Co to są elektroodpady? Podstawowe informacje o elektrośmieciach

Elektroodpady to szeroka grupa odpadów, w której mieszczą się różne rodzaje zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Zużytego, czyli zepsutego, niekompletnego, przestarzałego albo po prostu niepotrzebnego użytkownikowi.

Elektroodpady nazywane są również:

• elektrośmieciami,
• elektrozłomem,
• ZSEiE, czyli zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym,
• WEEE (z ang. Waste Electric and Electronic Equipment), co jest odpowiednikiem polskiego skrótu ZSEiE.

W odróżnieniu od innych powszechnie występujących odpadów, w elektroodpadach znajdują się różne podzespoły, które (za czasów świetności sprzętu) zasilane były prądem z sieci (czyli z gniazdka) albo z baterii. Nie ma znaczenia ilość tych podzespołów – elektroodpadem będzie zarówno naszpikowana elektroniką zmywarka, jak i świecący breloczek z zaledwie kilkoma kabelkami i baterią.

Ze względu na obecność szkodliwych substancji, elektroodpady zaliczane są do grupy odpadów niebezpiecznych i podlegają tzw. selektywnej zbiórce. W praktyce oznacza to zakaz mieszania elektrośmieci z żadnymi innymi śmieciami – nie można wyrzucać ich do worków i koszy przeznaczonych na pozostałe rodzaje odpadów ani tym bardziej do środowiska. Takie postępowanie mogłoby spowodować poważne zagrożenie dla ekosystemu oraz dla zdrowia i życia ludzi i zwierząt.

Aby ułatwić użytkownikom odróżnienie elektroodpadów od innych rodzajów odpadów, każdy sprzęt elektryczny i elektroniczny oraz każda bateria i akumulator muszą być oznaczone symbolem przekreślonego kosza:

Skąd biorą się elektroodpady? Przykłady elektrośmieci

Elektroodpady powstają niemal wszędzie – są tak powszechne, jak powszechne są urządzenia elektryczne i elektroniczne. Zużyty sprzęt może więc pochodzić z:

• gospodarstw domowych, np. stare AGD (pralki, lodówki, blendery, odkurzacze, suszarki do włosów itp.), RTV (telewizory, radia, dekodery, głośniki i kina domowe) i elektronika użytkowa (słuchawki, odtwarzacze MP3, smartfony, smartwatche),
• firm i biur, np. komputery i laptopy, drukarki, niszczarki, monitory, routery, klawiatury i myszki,
• zakładów produkcyjnych, np. maszyny z elektronicznymi podzespołami, ekrany,
• sklepów i marketów, np. lodówki, zamrażarki, kasy fiskalne, elementy nagłośnienia,
• żłobków, przedszkoli i sal zabaw, np. elektroniczne zabawki (grające, świecące itp.), zdalnie sterowane pojazdy,
• samochodów i innych pojazdów, np. wtyczki ładowarek, kable USB, kamerki, nawigacje, lampki na baterie,
• szkół, np. tablice interaktywne, projektory, rzutniki, telewizory, laptopy, wyposażenie sal informatycznych, automaty na napoje i przekąski,
• Twojej szafy lub garderoby, np. elektroniczne zegarki, świecące buty i migające swetry świąteczne.

We wszystkich wymienionych miejscach mogą też powstawać odpady ze zużytych żarówek energooszczędnych, świetlówek i diod LED, z opraw oświetleniowych (lamp, żyrandoli), urządzeń do klimatyzacji, wentylacji i ogrzewania pomieszczeń.

Kiedy sprzęt elektroniczny staje się elektroodpadem? Zazwyczaj wtedy, kiedy się psuje (a właściciel nie zamierza go naprawić), niszczy, wychodzi z użycia albo staje się niepotrzebny. W ostatnich kilkudziesięciu latach z użycia wyszły m.in. magnetowidy (czyli odtwarzacze VHS), walkmany i discmany, napędy i nagrywarki CD, pagery i prodiże. Choć nadal były sprawne, to nader często trafiały do kosza na elektroodpady, a ich miejsce zajmowały najnowsze zdobycze techniki. I tak od gramofonów przeszliśmy do magnetofonów, a następnie walkmanów, wież stereo, discmanów i odtwarzaczy MP3, by ostatecznie odesłać je wszystkie na cmentarzysko historii i zastąpić wielofunkcyjnymi smartfonami.

Ciekawostki o elektroodpadach

• Najszybciej rosnącym strumieniem elektroodpadów są zużyte panele fotowoltaiczne – pomiędzy rokiem 2022 a 2030 ich masa zwiększy się poczwórnie z 0,6 mln ton do 2,4 mln ton[i].
• 46% elektroodpadów generowanych w Europie nigdy nie trafia do recyklingu. W ten sposób co roku bezpowrotnie tracimy nawet pół miliona ton surowców krytycznych[ii].
• Szacuje się, że w 2022 r. aż 14 mln ton elektroodpadów trafiło do odpadów zmieszanych, a wraz z nimi na składowisko[iii].
• W państwach o wysokim dochodzie, na jednego mieszkańca przypada aż 109 sztuk sprzętu elektrycznego i elektronicznego (nie licząc lamp). W państwach o niskim dochodzie są to zaledwie 4 sztuki na osobę[iv].
• Najpopularniejszym sprzętem elektrycznym na świecie jest telefon komórkowy (w tym smartfon), a na każde 100 osób zamieszkujących Ziemię przypada aż 108 wykupionych abonamentów komórkowych[v].
• W Kenii, gdzie wytwarza się zaledwie 1,6 kg elektrośmieci na osobę rocznie, telefon komórkowy posiada 98% gospodarstw domowych i 93% firm. Jednocześnie tylko 13% domostw ma pralkę, 8% klimatyzator, a 6% odkurzacz[vi].

Czy kable to elektrośmieci?

Tak. Kable, przewody, przedłużacze, listwy zasilające, rozgałęźniki, zasilacze i światłowody to elektroodpady. W ich wnętrzach kryją się cenne surowce (np. miedź), które można odzyskać w podczas oraz substancje niebezpieczne, które muszą być przetwarzane w wyspecjalizowanych zakładach.

Czy płyty CD to elektrośmieci?

Teoretycznie płyty CD i DVD można zaliczyć do elektroodpadów – składają się m.in. z aluminium, srebra lub złota, które można odzyskać w procesie recyklingu. Głównym elementem każdego krążka jest jednak tworzywo sztuczne – poliwęglan. Z tego względu zachęcamy, by płyty CD i DVD wyrzucać do kosza na tworzywa sztuczne albo oddawać do lokalnego PSZOK-u.

Czy baterie to elektrośmieci?

Zużyte baterie czasem zaliczane są do elektrośmieci, ale z praktycznego punktu widzenia taka klasyfikacja nie jest poprawna. Przede wszystkim ani baterie, ani akumulatory nie są zasilane prądem (są za to źródłami tego prądu), dlatego nie mieszczą się w definicji elektroodpadów. Co więcej, każda z tych frakcji jest zbierana i przetwarzana osobno, z wykorzystaniem zupełnie innych procesów. Nie należy więc wyrzucać baterii do kosza na elektroodpady ani elektroodpadów do kosza na baterie.

Czym więc są baterie?

Skoro zużyte baterie nie są elektrośmieciami, to czym właściwie są? Najprościej mówiąc są źródłami energii elektrycznej wykorzystywanymi do zasilania różnych sprzętów – od zegarków po samochody. Po umieszczeniu nowej baterii w urządzeniu, w jej wnętrzu zachodzi reakcja chemiczna, w wyniku której powstaje prąd stały. Kiedy reakcja chemiczna dobiega końca, bateria rozładowuje się i przestaje zasilać urządzenie. Jeśli była to bateria jednorazowa, to jej los jest już przesądzony – trafi do pojemnika na baterie, a następnie do zakładu recyklingu. Jeśli jednak była to bateria wielorazowa (czyli akumulator), to będzie można ją naładować i ponownie wykorzystać jeszcze wiele, wiele razy.

Czym się różni bateria od akumulatora?

Na pierwszy rzut oka bateria i akumulatorek mogą wyglądać identycznie – mają takie same obudowy i dwa te same bieguny. Baterie są jednak jednorazowe – po rozładowaniu stają się odpadami, a próba ich naładowania może zakończyć się nawet wybuchem lub samozapłonem! Akumulatory są natomiast wielorazowe – można ładować je nawet do 1000 razy! Jak to możliwe?

• Reakcja chemiczna zachodząca we wnętrzu baterii jest nieodwracalna. Podczas użytkowania znajdujące się w niej substancje zmieniają się w zupełnie inne substancje, które nie wchodzą ze sobą w reakcję, a więc nie wytwarzają prądu.
• Reakcja chemiczna, która odbywa się pod obudową akumulatora, jest w pełni odwracalna – wystarczy go naładować, by przywrócić pierwotny skład chemiczny.

Baterie można więc porównać do jednorazówek, a akumulatory do bardziej ekologicznych wielorazówek. Warto jednak pamiętać, że akumulatory są droższe w zakupie, a do ich ładowania niezbędna jest specjalna ładowarka lub zasilacz. Taka inwestycja zwykle szybko się zwraca – wystarczy zadbać o prawidłowe ładowanie akumulatorów, by móc korzystać z nich przez wiele miesięcy, a nawet lat!

Budowa i rodzaje baterii i akumulatorów

Baterie różnią się między sobą nie tylko możliwością ładowania, ale też wieloma innymi cechami i parametrami:

• wielkością i kształtem (baterie „paluszki”, płaskie, guzikowe, prostokątne)
• napięciem mierzonym w woltach (V),
• pojemnością w podawaną miliamperogodzinach (mAh),
• składem, któremu warto poświęcić nieco więcej uwagi.

Każda bateria, a dokładniej mówiąc: każde ogniwo, zbudowana jest z elektrody dodatniej (katody), elektrody ujemnej (anody) oraz z otaczającego je elektrolitu. Te 3 kluczowe elementy mogą być wykonane z różnych substancji, wśród których dominują metale.

Wśród bateryjnych jednorazówek wyróżniamy:

• baterie alkaliczne – najpopularniejsze jednorazowe ogniwa, w których wykorzystuje się cynk i tlenek manganu,
• baterie cynkowo-węglowe – najtańsze i najmniej żywotne ogniwa, w których znajduje się cynk, węgiel (grafit) i tlenek manganu,
• baterie srebrowe, w których kluczową rolę odgrywają tlenek srebra i cynk,
• baterie litowe i litowo-manganowe – zawierają tlenki litu i manganu oraz węgiel lub grafit.

Podobną różnorodność obserwujemy w przypadku akumulatorów:

• akumulatory litowo-jonowe i litowo-polimerowe – zawierają węgiel lub grafit, miedź sole litu oraz tlenki różnych metali, np. litu, żelaza, kobaltu, fosforu i manganu,
• akumulatory niklowo-kadmowe – wykonane z niklu, kadmu i potasu,
• akumulatory niklowo-metalowo-wodorowe – w zależności od podtypu mogą składać się z niklu, potasu oraz ze stopu powstałego z niklu, kobaltu, manganu i ceru.

Każda z opisanych baterii zamknięta jest dodatkowo w metalowej (przeważnie stalowej albo cynkowej) puszce, która chroni jej zawartość i izoluje niebezpieczne substancje od otoczenia. Możesz teraz zastanawiać się, czy nie prościej byłoby wytwarzać tylko jeden rodzaj baterii? Otóż nie – każdy typ ogniw ma inne cechy i inne zastosowanie. Prądożerny samochód elektryczny potrzebuje zupełnie innego rodzaju zasilania niż pilot do telewizora, który zadowoli się nawet małą i niemal rozładowaną baterią. Dodatkowo produkcja tylko jednego typu baterii w krótkim czasie doprowadziłaby do zupełnego zużycia zasobów niektórych metali i uzależniłaby wiele państw z całego świata od zaledwie kilku krajów wydobywających te ważne pierwiastki. Do produkcji baterii wykorzystuje się bowiem głównie surowce, które nie występują na terytorium Polski ani nawet Unii Europejskiej. Ze względu na ich ogromne znaczenie dla gospodarki, nazywamy je surowcami krytycznymi.

Dowiedz się więcej o surowcach krytycznych w Polsce i Unii Europejskiej >>

Sprawdź, które państwa są największymi producentami cennych metali >>

Ile elektroodpadów i baterii trafia do kosza? Statystyki z Polski i ze świata

Postęp technologiczny, wzrost konsumpcji i zamożności społeczeństwa oraz ciągły spadek żywotności urządzeń elektrycznych i elektronicznych sprawiają, że z roku na rok wytwarzamy coraz więcej elektroodpadów. W 2010 r. na całym świecie wygenerowano 34 mln ton elektrośmieci, a w 2022 r. było to już 62 mln ton, czyli niemal 2 razy więcej. Na tę masę składało się:

• 20,4 mln ton drobnego sprzętu (np. kamer video, zabawek i kuchenek mikrofalowych),
• 15,1 mln ton dużego sprzętu (np. pralek, zmywarek, piekarników i innego wielkogabarytowego AGD),
• 13,3 mln ton sprzętu działającego na zasadzie wymiany temperatury (np. lodówek, zamrażarek),
• 5,9 mln ton ekranów i monitorów,
• 4,9 mln ton drobnego sprzętu informatycznego i telekomunikacyjnego (smartfonów, komputerów, drukarek, telefonów, urządzeń z GPS, routerów),
• 1,9 mln ton sprzętu oświetleniowego,
• 0,6 mln ton paneli fotowoltaicznych[vii].

Eksperci przewidują, że w najbliższym czasie masa elektroodpadów wytwarzanych w ciągu roku będzie coraz wyższa – w 2030 r. sięgnie aż 82 mln ton!

Znaczący wkład w przytoczone wyżej liczby mają Europejczycy, którzy odpowiadają za mniej więcej 1/5 globalnego stosu elektrozłomu. W 2022 r. państwach członkowskich UE, Wielkiej Brytanii, Islandii, Norwegii i Szwajcarii wytworzono łącznie 13 mln ton elektrośmieci. W przeliczeniu na mieszkańca daje to 17,6 kg zużytego sprzętu rocznie. Elektroodpadowym liderem Starego Kontynentu jest Norwegia z wynikiem 27 kg na mieszkańca. Tabelę wytwórców elektrośmieci zamyka natomiast Łotwa, gdzie każdy obywatel wyrzuca średnio 12 kg sprzętu[viii].

A jak jest w Polsce? Z danych GUS wynika, że w 2022 r. statystyczny Polak wytworzył 13,9 kg elektroodpadów. Czy to dużo? Na tle bogatych państw północnej i zachodniej Europy nasz wynik jest dość skromny. Rzut oka na globalne statystyki dostarcza jednak zupełnie innych wniosków – średnia ilość elektrośmieci generowanych przez mieszkańca Ziemi wynosi 7,8 kg, a w niektórych państwach spada nawet poniżej kilograma (np. Etiopia – 0,7 kg/mieszkańca, Madagaskar – 0,6 kg/mieszkańca, Somalia – 0,5 kg/mieszkańca)!

Niestety, obecnie nie dysponujemy dokładnymi statystykami dla zużytych baterii i akumulatorów. Jedyne dostępne dane pochodzą z raportu GUS-u, według którego w 2021 r. każdy Polak zużył 0,36 kg baterii[ix],co odpowiada około 15 sztukom popularnych „paluszków” AA. Mimo braku najnowszych danych i szczegółowych eksperckich prognoz już teraz wiemy, że masa takich zużytych źródeł zasilania będzie tylko rosła – to właśnie na bateriach i akumulatorach opera się zielona transformacja energetyczna. Warto przy tym pamiętać, że cykl życia baterii, akumulatora albo sprzętu elektrycznego jest znacznie dłuższy niż cykl życia opakowania. Karton po mleku, papierek po cukierku albo butelka po napoju stają się odpadem już po kilku dniach, a nawet po kilku godzinach od zakupu produktu. Urządzenia elektryczne i akumulatory mogą natomiast służyć nam przez bardzo długi czas, dlatego niektóre środowiskowe skutki dzisiejszych wyborów i decyzji zakupowych odczujemy dopiero za rok, za dekadę, a nawet za 20 lat.

[i] United Nations Institute for Training and Research, The Global E-waste Monitor, https://ewastemonitor.info/wp-content/uploads/2024/12/GEM_2024_EN_11_NOV-web.pdf

[ii] FutuRaM, Future availability of secondary raw materials, https://weee-forum.org/wp-content/uploads/2025/10/FutuRaM_CRM-FINAL-to-be-published.pdf

[iii] United Nations Institute for Training and Research, The Global E-waste Monitor, https://ewastemonitor.info/wp-content/uploads/2024/12/GEM_2024_EN_11_NOV-web.pdf

[iv] United Nations Institute for Training and Research, The Global E-waste Monitor, https://ewastemonitor.info/wp-content/uploads/2024/12/GEM_2024_EN_11_NOV-web.pdf

[v] United Nations Institute for Training and Research, The Global E-waste Monitor, https://ewastemonitor.info/wp-content/uploads/2024/12/GEM_2024_EN_11_NOV-web.pdf

[vi] United Nations Institute for Training and Research, The Global E-waste Monitor, https://ewastemonitor.info/wp-content/uploads/2024/12/GEM_2024_EN_11_NOV-web.pdf

[vii] United Nations Institute for Training and Research, The Global E-waste Monitor, https://ewastemonitor.info/wp-content/uploads/2024/12/GEM_2024_EN_11_NOV-web.pdf

[viii] FutuRaM, Future availability of secondary raw materials, https://weee-forum.org/wp-content/uploads/2025/10/FutuRaM_CRM-FINAL-to-be-published.pdf

[ix] GUS, Ochrona środowiska 2024, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/srodowisko/ochrona-srodowiska-2024,1,25.html