Jak działa recykling papieru?

5 grudnia 2024

Na czym polega recykling papieru?

Recykling papieru to proces, który pozwala odzyskać surowiec (włókna celulozowe) z niepotrzebnych odpadów, by następnie wykorzystać go do produkcji nowych, potrzebnych i użytecznych przedmiotów. Recyklingowi można poddać nie tylko papier w formie kartek (papier ksero, z zeszytów, książek, gazet), ale też wiele wyprodukowanych z papieru produktów, np.:

• opakowania z kartonu i tektury,
• rolki po papierze toaletowym lub ręczniku papierowym,
• tekturowe wypełnienia paczek,
• papierowe dekoracje, wycinanki i kolorowanki,
• papierowe koperty i torebki,
• papierowe wytłoczki na jajka.

Dając drugie życie papierowym odpadom przyczyniasz się do powstania nowych, wspaniałych przedmiotów! Ze starej książki można zrobić nową książkę lub zeszyt, ale też karton, żwirek dla kota lub edukacyjną i trzymającą w napięciu grę memory Akcja frakcja!, która została nagrodzona za estetyczne i oryginalne ilustracje.

Dlaczego warto wspierać recykling papieru?

Jak zapewne wiesz, recykling pozwala oszczędzać naturalny surowiec, jakim jest drewno i chronić zasoby ziemi przed nadmierną eksploatacją.

• Z surowca z recyklingu powstaje doskonałej jakości papier, który jest niemal nie do odróżnienia od papieru pierwotnego.
• Raz wyprodukowany papier może być poddany recyklingowi do 7 razy.
• Z 1 tony makulatury można odzyskać ok. 820 kg surowców, czyli tyle, ile pozyskuje się z 14 drzew!

Dodajmy, że w recyklingu papieru nie chodzi gównie o ochronę drzew – przemysł papierniczy i tak pozyskuje drewno z wycinek pielęgnacyjnych koniecznych dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemu oraz z lasów gospodarczych, które zasadzono wyłącznie w celu ich późniejszej wycinki. Wykorzystywanie makulatury zamiast drewna pozwala też zaoszczędzić mnóstwo innych, cennych surowców:

• redukuje emisje zanieczyszczeń do powietrza o 74%,
• ogranicza zużycie energii o 75% (4200 kW),
• generuje do 35% mniej ścieków przemysłowych,
• zmniejsza zużycie wody o 26,5 tys. litrów i ropy naftowej o ok. 1500 litrów,
• oszczędza od 2,3 do 7 m³ przestrzeni na składowisku odpadów

Recykling papieru niesie więc ogromne korzyści nie tylko naszej planecie, ale też żyjącym na niej ludziom. Nie dziwi więc fakt, że skala recyklingu papieru w Polsce i Europie rośnie z roku na rok:

• W 2022 r. w Polsce recyklingowi poddano aż 83% wytworzonych opakowań z papieru i tektury^[i].
• W 2023 r. w całej UE, Norwegii, Szwajcarii i Wielkiej Brytanii do recyklingu trafiło 79,3% makulatury^[ii]!

Jak przebiega proces recyklingu papieru?

Cały proces recyklingu papieru składa się z 2 głównych faz. Pierwsza skupia się na przetworzeniu odzyskanej makulatury i przygotowaniu z niej masy. Druga natomiast przebiega niemal w całości na maszynie papierniczej, która zamienia masę papierniczą w arkusze lub wstęgi papieru. W tym artykule szczegółowo opiszemy wszystkie etapy odzyskiwania surowca i przerabiania go na papierową pulpę.

Etap 1: sortowanie makulatury i innych papierowych odpadów

Zebrane do niebieskich pojemników papierowe odpady są odbierane z domów i firm przez śmieciarki (lub inne pojazdy przystosowane do transportu odpadów) i przekazywane do sortowni. Na tym etapie od makulatury najpierw oddziela się odpady, które nie nadają się do recyklingu (np. mokry lub zabrudzony papier oraz inne frakcje odpadów), a następnie segreguje się ją według jakości na:

• kartony,
• papier mieszany (papier ksero, gazety, czasopisma).

Każda z tych frakcji jest prasowana w ogromne kostki (bele), które trafiają na ciężarówki i są przewożone do papierni.

Etap 2: oczyszczanie i rozwłóknianie

Dostarczone do papierni bele makulatury przenoszone są na podajnik taśmowy, na którym są rozcinane. Dzięki temu papierowe odpady mogą zostać rozdrobnione i dokładnie oczyszczone m.in. z resztek sznurka, drutu lub folii.  Tak pocięta makulatura trafia następnie do rozwłókniacza, gdzie jest namaczana i przekazywana na sita i sortowniki, gdzie ponownie oczyszcza się ją z coraz drobniejszych zanieczyszczeń.

Etap 3: przygotowanie masy papierniczej

Oczyszczona zawiesina wodno-papierowa (tzw. masa włóknista) zawiera włókna o różnej długości, które należy rozdzielić. Dzięki temu odzyskany surowiec będzie można optymalnie wykorzystać. Masę papierniczą dzieli się więc na krótkowłóknistą i długowłóknistą. Masę krótkowłóknistą zagęszcza się i od razu przekazuje na maszynę papierniczą. Masa długowłóknista musi przejść jeszcze procesy ponownego rozdzielania w sortownikach i rozdrabniania w dyspergatorach. Dopiero wtedy powstanie z niej masa papiernicza, która posłuży do produkcji papieru i tektury.

Dodatkowe etapy produkcji papieru z recyklingu: odbarwianie i bielenie

Jeśli z masy papierniczej z recyklingu ma powstać jasny papier (np. papier ksero, papier gazetowy, papier na książki lub zeszyty), musi ona przejść etap odbarwiania, podczas którego usuwa się m.in. farby drukarskie, tusze i klej. Następnie masa poddawana jest bieleniu – dodaje się do niej chemikalia, dzięki którym uzyskuje ona idealnie białą barwę. Dopiero taka odbarwiona i wybielona masa przekazywana jest na maszynę papierniczą. Następne etapy produkcji papieru z recyklingu są identyczne, jak w przypadku papieru z drewna. Zobacz, jak powstaje papier w papierni!

Co utrudnia lub uniemożliwia recykling papieru?

Po lekturze opisów poszczególnych etapów recyklingu papieru masz pewnie wrażenie, że cały ten proces jest długotrwały, lecz bezproblemowy. Niestety, nie zawsze tak bywa – niektóre zanieczyszczenia i dodatki znacznie utrudniają recykling papieru. Sprawiają one, że proces recyklingu papieru staje się bardziej czasochłonny i wymaga zużycia większej ilości energii lub wody. Zaliczamy do nich głównie:

• tzw. uszlachetnienia, czyli substancje dodawane w procesie produkcji papieru, np. klej papierniczy, skrobię, gips lub talk,
• elementy papierowych opakowań i produktów dodawane podczas ich produkcji, np. przezroczyste okienka z tworzywa, metalowe nity, farby drukarskie, lakiery,
• dodatki naniesione przez nas samych chociażby podczas tworzenia prac plastycznych, przygotowywania przesyłek lub dokumentów, np. brokat, mocny klej, klej na gorąco, plastelinę, taśmę klejącą, folię do laminowania, samoprzylepne etykiety.

Wszystkie te substancje i elementy należy usunąć z makulatury lub już z gotowej masy papierniczej zanim zostanie ona przekazana na maszynę papierniczą. Warto jednak podkreślić, że wymienione wyżej dodatki nie przekreślają szans papieru na drugie i kolejne życie!

Niestety, niektóre zanieczyszczenia sprawiają, że papier nie nadaje się do recyklingu. Zaliczamy do nich przede wszystkim:

• zanieczyszczenia biologiczne, czyli takie, od których papier może np. spleśnieć (tłuszcz, resztki jedzenia i napojów, którymi przesiąknięty jest papier),
• warstwy termiczna i barierowa z paragonów,
• styropian (polistyren ekspandowany).

Każde z nich może zanieczyścić całą partię surowca i sprawić, że zamiast na maszynę papierniczą, trafi ona na składowisko odpadów. Z tego względu powinniśmy bezwzględnie oddzielać takie odpady od posortowanego papieru i wyrzucać do kosza na odpady zmieszane!

Prawidłowa segregacja papieru – klucz do skutecznego recyklingu

Jak zdążyliśmy się przekonać, prawidłowe sortowanie papieru i papierowych odpadów nie tylko umożliwia ich ponowne wykorzystanie, ale też usprawnia pracę papierni. Często mówi się nawet, że pierwszym i najważniejszym etapem procesu recyklingu jest prawidłowe sortowanie odpadów w naszych domach, w szkołach, firmach, sklepach i w budynkach użyteczności publicznej. Przypomnijmy więc, jakie odpady powinny trafić do niebieskiego kosza, a jakie najlepiej trzymać od niego z dala.

Do niebieskiego pojemnika na papier wyrzucamy czyste, suche odpady z papieru:

• kartki, kolorowanki, wycinanki,
• książki, zeszyty,
• gazety i czasopisma,
• rolki po papierze toaletowym, papierowe tuby
• wszelkie papierowe opakowania, kartony i tekturki,
• papierowe metki, koperty, papier pakowy i papierowe torebki.

Zanim jednak je wyrzucisz, zastanów się, czy nie możesz ich ponownie wykorzystać. Pomogą Ci w tym zasady odpowiedzialnego korzystania z papieru.

Niektóre przedmioty przypominające papier lub określane jako „papierowe” powinny jednak wylądować nie w niebieskim, a w czarnym pojemniku na odpady zmieszane. Do kosza na papier nie wyrzucamy:

• zabrudzonego papieru,
• paragonów i innych papierów termicznych,
• papieru powlekanego – pokryty jest warstwą polimeru (tworzywa sztucznego) lub pigmentu i kleju, których nie da się w prosty sposób oddzielić,
• „papierowych” ręczników i chusteczek,
• papierowych kubeczków i opakowań na „wilgotne” jedzenie – to opakowania wielomateriałowe, które zawierają cienką warstwę plastiku. Chroni on opakowania przed przeciekaniem, a jednocześnie dyskwalifikuje je z niebieskiego pojemnika.

Symbole wspierające recykling papieru, czyli znaki recyklingu i ich znaczenie

Prawidłową segregację papieru ułatwiają symbole umieszczane na wielu opakowaniach z papieru i nie tylko.  Jednym z najpopularniejszych z nich jest symbol recyklingu (zwany tez wstęgą Möbiusa), który składa się z 3 strzałek ułożonych w kształt trójkąta. Oznacza on, że dane opakowanie nadaje się do recyklingu. Symbol ten jest na tyle prosty i czytelny, że zrozumieją go nawet kilkulatki, które nie znają jeszcze literek.

Na opakowaniach często spotkasz też wstęgę Möbiusa z podpisem lub wpisaną w trójkąt liczbą. Poniżej znajdziesz krótką „ściągę” symboli recyklingu, które pomogą Ci w poprawnym sortowaniu odpadów z papieru.

Symbol 20 PAP oznacza tekturę falistą.

Znak 21 PAP to pozostałe rodzaje tektury (np. tekturę litą, czyli gładką).

Oznaczenie 22 PAP widnieje na papierze.

Znak 23 PBD oznacza powlekany papier lub powlekaną tekturę (np. widokówki, okładki książek i zeszytów, opakowania mrożonek).

Niektóre symbole recyklingu, choć zawierają w opisie litery PAP, to oznaczają opakowania wielomateriałowe, które należy wyrzucić do żółtego kosza na metale i plastik. Zaliczamy do nich min.:

• oznaczenie PapPet – papiery powlekane warstwą tworzywa sztucznego,
• symbol C/PAP (z liczbą 81, 02, 83, 84) – oznacza opakowania wielomateriałowe wykonane z tektury lub papieru połączonych z tworzywami sztucznymi bądź aluminium.

Innym popularnym symbolem recyklingu, który znajdziesz na opakowaniach jest strzałka ułożona w kształt okręgu. Oznacza ona, że dane opakowanie nadaje się do recyklingu. Wzór tego oznaczenia pochodzi z aktu prawnego – Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie wzorów znakowań opakowań^[iii]. Co ciekawe, umieszczenie strzałki na opakowaniu nie jest obowiązkowe i zależy wyłącznie od decyzji producenta.

Co dzieje się z papierem, który nie nadaje się do recyklingu?

Los odpadów z papieru lub zawierających papier, które nie nadają się do recyklingu, zależy głównie od ich rodzaju.

• Włókna celulozowe, które są zbyt krótkie (np. poddano je już recyklingowi 7 razy), są kompostowane.
• Większość odpadów z papieru i tektury, które wyrzucamy do czarnego pojemnika (np. paragony, zabrudzony papier i ręczniki papierowe) przekazuje się do spalarni odpadów.
• Podobny los spotyka uszlachetnienia, dodatki i zanieczyszczenia oddzielone w procesie recyklingu papieru. Choć nie nadają się one o ponownego przetworzenia, to nadal można odzyskać z nich energię, którą wykorzystuje się w ciepłownictwie (chociażby do ogrzania mieszkań).

Wbrew pozorom, zawierające papier opakowania wielomateriałowe mogą zostać poddane recyklingowi. W Polsce funkcjonuje kilka zakładów, które odzyskują papier znajdujący się w kartonach TetraPak i „papierowych” kubeczkach, a pozostałą masę (tworzywo sztuczne i aluminium) przekazują do recyklingu w innych, wyspecjalizowanych zakładach. Warunek? Opakowania wielomateriałowe muszą trafić do odpowiedniego (czyli żółtego) kosza!

[i] https://ios.edu.pl/wp-content/uploads/2024/10/rynek-recyklingu-odpadow-opakowaniowych-w-polsce-w-2022-roku-04c-forum-04-1.pdf

[ii] European pulp & paper industry. Key statistics 2023, CEPI, https://www.cepi.org/wp-content/uploads/2024/07/Key-Statistics-2023-FINAL.pdf

[iii] https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20140001298/O/D20141298.pdf