Elektrośmieci to skarb! Poznaj cenne surowce ukryte w elektroodpadach i zużytych bateriach

4 grudnia 2025

Każdy z nas ma w domu kopalnię złota! Zadziwiający potencjał elektrośmieci i baterii

Nazwa „elektrośmieci” jest trochę myląca – sugeruje, że zużyty sprzęt jest czymś bezwartościowym, niechcianym i nikomu niepotrzebnym. W rzeczywistości jest zupełnie na odwrót – jak każde odpady, również elektrośmieci są cennym zasobem i źródłem wartościowych surowców. Czy wiesz, że w jednej tonie elektroodpadów znajduje się 100 razy więcej złota niż w tonie rudy złota pochodzącej z kopalni? Co więcej, złoto nie jest wyjątkiem – podobnie jest w przypadku miedzi, niklu, palladu i srebra[i].

Każdy zepsuty, uszkodzony albo przestarzały sprzęt może więc stać się mini-kopalnią ważnych, często deficytowych metali. W e-złomie występuje nawet 60 różnych pierwiastków i ponad 1000 substancji, które można odzyskać, przetworzyć i ponownie wykorzystać. Dzięki tym zasobom elektroodpady są cenione i niezwykle pożądane przez recyklerów. Jeśli zastanawiałeś się, dlaczego tak wiele firm za darmo odbiera zużyty sprzęt RTV i AGD z gospodarstw domowych, to już masz odpowiedź – „zapłatą” za taką usługę jest możliwość odzyskania tych wartościowych surowców (głównie metali) i sprzedaży ich na rynku wtórnym. Recykling elektroodpadów nie kończy się jednak na metalach. Sprawdźmy, co jeszcze kryje się pod ich obudowami!

Tworzywa sztuczne, czyli plastik w elektroodpadach

Jedną z głównych frakcji odzyskiwanych z elektroodpadów są tworzywa sztuczne, np. polipropylen (PP), polistyren (PS), poliwęglan (PC), polichlorek winylu (PVC) i akrylonitryl-butadien-styren (ABS)[ii]. Wykonuje się z nich obudowy, drobne części sprzętu AGD i zabawek, izolacje przewodów, osłony, ekrany, uszczelki, wtyczki, pojemniki i tacki.

Tworzywa sztuczne stanowią ok. 18-24% masy elektroodpadów. Dokładna zawartość plastików zależy głównie od rodzaju sprzętu – w dużym telewizorze będzie ich znacznie więcej niż w szklanej płycie grzewczej. Ze względów bezpieczeństwa tworzywa sztuczne w elektroodpadach mogą zawierać dodatki w postaci bromowanych środków zmniejszających palność (BFR), które utrudniają recykling[iii].

Szacuje się, że, w Europie każdego roku wytwarza się ok. 2,6 mln ton plastikowych elementów które zostają wykorzystane w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Do punktów zbiórki elektrośmieci oddawanych jest jedynie 700 tys. ton plastiku, a jeszcze mniej, bo zaledwie 200 tys. ton udaje się odzyskać w instalacjach do recyklingu. Prognozy na przyszłość są jednak optymistyczne – być może w 2050 r. będziemy odzyskiwać już 50% tworzyw sztucznych z elektroodpadów[iv]. Jest to o tyle istotne, że znakomita większość tych tworzyw nadaje się do recyklingu, a jedynie 2,1 do 6% obecnych w elektrośmieciach plastików musi (z różnych względów) trafić do odzysku energetycznego w spalarni odpadów[v] albo na składowisko. Eksperci intensywnie pracują nad technologiami pozwalającymi zawracać do obiegu nawet najbardziej zanieczyszczone tworzywa. Jedną z najbardziej obiecujących metod jest recykling chemiczny, który, póki co, pozostaje w fazie testów i nie jest stosowany na szeroką skalę[vi].

Szkło i ceramika – elementy elektrośmieci, które nie zawsze warto odzyskiwać

Szkło odpowiada za ok. 5% masy zebranych elektroodpadów. Znajdziemy je m.in. w płytach grzewczych, frontach piekarników i nowszych lodówek, w kuchenkach mikrofalowych, zużytych panelach fotowoltaicznych, żarówkach i świetlówkach oraz w ekranach i wyświetlaczach różnych urządzeń.

W procesie recyklingu szklane i ceramiczne elementy elektrośmieci są demontowane i oddzielane od pozostałych frakcji, ale nie zawsze trafiają do odzysku. Tylko w niektórych przypadkach szkło z elektroodpadów można przetopić i wykorzystać np. do wytworzenia nowych szyb lub ekranów. Proces ten jest jednak bardziej wymagający niż recykling szkła opakowaniowego, a z powodu obecności zanieczyszczeń, również nieopłacalny ekonomicznie. Przeważnie szklane i ceramiczne elementy przekazuje się więc do składowania na składowiskach odpadów.

Oprócz zanieczyszczeń szkło z elektroodpadów może też zawierać domieszki, które utrudniają recykling. Jedną z nich jest ołów wykorzystywany niegdyś w szklanych elementach telewizorów i monitorów. Przetwarzanie szkła z ołowiem jest możliwe, ale wymaga zachowania szczególnych środków ostrożności[vii].

Metale – najcenniejsze surowce wtórne w elektroodpadach

Metale są najliczniejszą, ale też najważniejszą grupą materiałów występujących w elektroodpadach – bez nich żaden sprzęt nie mógłby być elektryczny ani elektroniczny. To właśnie metale odpowiadają za przewodzenie prądu elektrycznego (z sieci lub z baterii), który zasila każde urządzenie.

Poszczególne metale są też najcenniejszymi surowcami, które można odzyskać z elektroodpadów. Ich zawartość w całej masie elektrośmieci waha się od 36,2% do nawet 67,7%, z czego:

• od 31 do 56,9% to metale żelazne,
• od 5,2 do 8,1% stanowią metale nieżelazne[viii].

Dzięki swoim właściwościom metale mogą być wielokrotnie (a nawet w nieskończoność) poddawane recyklingowi bez utraty jakości. Niestety, nie zawsze udaje się je „wydobyć” z elektroodpadów – konstrukcja niektórych elementów i podzespołów urządzeń znacząco utrudnia wydzielenie metali i sprawia, że staje się ono nieopłacalne. Co więcej, obecnie w państwach UE, w Wielkiej Brytanii, Islandii, Norwegii i Szwajcarii do recyklingu trafia zaledwie 54% wygenerowanych elektroodpadów. Pozostałe 46% e-złomu ginie z radarów i kończy swój los w nieprofesjonalnych zakładach przetwarzania albo w koszu na odpady zmieszane[ix]. W ten sposób niemal połowa wartościowych metali bezpowrotnie przepada.

Aluminium

Wśród metali występujących w elektroodpadach dominuje lekkie, wytrzymałe i łatwe w obróbce aluminium. Wykorzystuje się je m.in. w płytkach drukowanych, ramkach paneli fotowoltaicznych, kablach i wielu innych podzespołach. Dzięki recyklingowi aluminium można zaoszczędzić aż 95% energii i ograniczyć emisje CO₂ o 95% w porównaniu do produkcji pierwotnej.

Dowiedz się więcej o recyklingu aluminium i aluminiowych opakowań >>

W elektroodpadach zebranych w Europie na przestrzeni całego 2022 r. znajdowało się 496 tys. ton aluminium, z których udało się odzyskać zaledwie 208 tys. ton surowca. Pozostała część została utracona na etapie zbiórki (257 tys. ton) i przetwarzania (31 tys. ton)[x].

Miedź

Drugim najpowszechniejszym metalem w elektrośmieciach jest miedź wykorzystywana m.in. w kablach i przewodach, płytkach drukowanych, sprzętach oświetleniowych, kompresorach urządzeń chłodniczych oraz w innych elementach elektronicznych. Obecna skala recyklingu miedzi jest niestety niewielka – z 376 tys. ton znajdujących się w elektroodpadach zebranych w 2022 r. zdołaliśmy odzyskać jedynie 162 tys. ton. Pozostała niebagatelna masa 214 tys. ton została utracona[xi].

Pallad

Pallad jest srebrzystoszarym metalem szlachetnym, z którego wykonane są m.in. elementy płytek drukowanych, dysków twardych oraz wyświetlaczy LCD i plazmowych.

W klasyfikacji metali najczęściej odzyskiwanych z elektroodpadów pallad zajmuje 5. miejsce (po aluminium, miedzi, manganie i krzemie). Mimo wysokiej pozycji, masa palladu z recyklingu nie jest imponująca – z 9 ton palladu znajdujących się w e-złomie, w 2022 r. odzyskano zaledwie 2 tony[xii]. Były to jednak niesamowicie cenne 2 tony – pallad, podobnie jak inne metale z grupy platynowców, znajduje się na liście surowców strategicznych dla gospodarki UE, a każdy gram surowca z odzysku zwiększa autonomię surowcową Wspólnoty i pozwala jej uniezależnić się od państw trzecich.

Inne cenne metale, które można odzyskać z elektroodpadów

Recykling elektroodpadów nie kończy się na zawróceniu do obiegu jedynie 5 metali – ich lista jest znacznie dłuższa. W masie niezbyt atrakcyjnie wyglądających elektrośmieci znajdują się też inne wartościowe metale, np. lit, nikiel, ołów, cynk, kobalt i mangan, metale szlachetne (złoto, srebro, rod i inne) oraz pierwiastki ziem rzadkich (samar, europ, itr, gadolin, dysproz)[xiii].

Z 1 tony płytek drukowanych wymontowanych z elektroodpadów można odzyskać średnio:

• 143 kg miedzi,
• 40,8 kg żelaza,
• 29,5 kg ołowiu,
• 18,1 kg niklu,
• 10 kg antymonu,
• 2 kg cyny,
• 0,5 kg złota[xiv].

W elektroodpadach wygenerowanych w 2022 r. znajdowało się aż 29 surowców krytycznych dla gospodarki UE, każdy w ilości większej niż 1 t. Poddawanie ich recyklingowi przynosi korzyści na różnych polach: środowiskowym, geopolitycznym, ale też społecznym. Wiele cennych i rzadkich metali wydobywa się w krajach Globalnego Południa, które nie zawsze przywiązują wagę do warunków panujących w kopalniach. Eksploatacja złóż czasem odbywa się bez zachowania jakichkolwiek środków bezpieczeństwa, powodując poważne zagrożenie dla ludzi zatrudnionych przy wydobyciu oraz dla środowiska. Pracownikami kopalni nierzadko są dzieci, które wykonują wymagające prace fizyczne nie z wyboru, a z konieczności. Ponadto dostęp do wartościowych surowców bywa też przyczyną napięć politycznych i konfliktów zbrojnych, na których najmocniej cierpi lokalna społeczność.

Pobierz kartę pracy i sprawdź, gdzie wydobywa się metale niezbędne do produkcji sprzętu elektrycznego i baterii >>

Co kryje się w bateriach?

Kopalnią wartościowych surowców jest nie tylko kontener na elektroodpady, ale też pojemnik na zużyte baterie. Baterie, a precyzyjnie mówiąc: ogniwa, z których składają się baterie i akumulatory, zbudowane są głównie z:

• metali tworzących elektrody: dodatnią (katodę) i ujemną (anodę). Z metali wykonana jest również obudowa baterii wraz z jej zakończeniami, czyli biegunami,
• elektrolitów w postaci kwasów lub zasad, których zadaniem jest przewodzenie jonów od bieguna ujemnego do dodatniego. To właśnie te jony „uruchamiają” reakcję chemiczną, w wyniku której w obwodzie zaczyna płynąć prąd,
• tlenków metali – biorą udział w reakcjach chemicznych generujących prąd elektryczny. W wyniku tych reakcji tlenki metali zmieniają swój skład (odwracalnie albo nieodwracalnie),   
• grafitu, który, w zależności od rodzaju baterii, pełni rolę anody, kolektora „zbierającego” jony albo dodatku stabilizującego pracę baterii bądź wspierającego przepływ jonów.

Poszczególne rodzaje baterii różnią się między sobą wielkością, budową i składem pierwiastkowym. Różnice te szerzej omawiamy w artykule: Elektroodpady i baterie pod lupą.

Bateria AA i akumulatorek AA bez tajemnic – skład baterii LR6 i Ni-MH

Baterie AA, zwane powszechnie paluszkami, to jedne z najpopularniejszych ogniw wykorzystywanych w gospodarstwach domowych. Zarówno baterie, jak i akumulatory AA mają kształt walca i ustandaryzowane wymiary, tj. długość ok. 5 cm i średnicę ok. 1,4 cm. Na tym ich podobieństwa się kończą.

Pobierz kolorowankę przedstawiającą budowę oraz zastosowania baterii-paluszka >>

Baterie AA (jednorazowe) najczęściej występują w kilku wariantach:

• baterie alkaliczne (LR6 albo LR06) zawierające cynk, tlenek manganu oraz zasadowy elektrolit (przeważnie wodorotlenek potasu),
• baterie cynkowo-węglowe (R6, R06), które zawierają cynk, węgiel, dwutlenek manganu i chlorek amonu,
• baterie litowo-żelazowe (FR6) mające w składzie, a jakże, lit, żelazo oraz grafit.

Dokładny skład każdej baterii jest tajemnicą handlową jej producenta. W udostępnionych do publicznej wiadomości informacjach można jedynie znaleźć przybliżoną procentową zawartość poszczególnych surowców. Typowa bateria alkaliczna AA składa się z:

• tlenku manganu (37%),
• roztworu wodorotlenku potasu (17%),
• stali niklowanej (17%),
• mosiądzu (2%),
• cynku (16%),
• węgla (4%)
• plastiku (1%),
• ołowiu (poniżej 0,04%)[xv].

Obok baterii alkalicznych AA, w sklepach dostępne są również akumulatory AA, które mogą być rozładowywane i ładowane od kilkuset do nawet tysiąca razy. Do najpopularniejszych rodzajów akumulatorków AA zaliczamy:

• akumulatorki litowo-jonowe (LI-Ion),
• akumulatorki niklowo-wodorkowe (Ni-MH), nazywane też niklowo-metalowo-wodorkowymi.

Akumulatorki AA Li-Ion zwykle mają większą pojemność i są lżejsze od swoich odpowiedników niklowo-wodorkowych. Ich minusem jest wysoka cena i konieczność ładowania w specjalnych ładowarkach do ogniw litowo-jonowych. Akumulatorki AA Ni-MH to kompromis pomiędzy pojemnością a ceną – są mniej wytrzymałe niż ich litowo-jonowe odpowiedniczki, a jednocześnie nie drenują portfela użytkownika. Dzięki temu to właśnie akumulatory AA Ni-MH dominują na sklepowych półkach. Rozbierzmy je na czynniki pierwsze!

Przeciętny akumulatorek AA Ni-MH składa się ze:

• stopu niklu, kobaltu, manganu i aluminium (20-40%),
• stopu niklu, kobaltu i cynku (15-25%),
• niklu (5-15%),
• żelaza (2-40%),
• wodorotlenku potasu (1-5%),
• wodorotlenku sodu (1-5%),
• wodorotlenku litu (1-5%)[xvi][xvii].

Stopy metali tworzą anodę, a lit katodę. Oprócz wymienionych tu pierwiastków, w anodzie akumulatorka mogą występować również: wanad, tytan, cyrkon, chrom oraz metale ziem rzadkich. Producenci baterii i akumulatorów AA niemal zupełnie odeszli już od wykorzystywania najbardziej toksycznych metali ciężkich: ołowiu, kadmu i rtęci. Mimo to zużyte baterie i akumulatory nadal klasyfikowane są jako odpady niebezpieczne – pozostałe zawarte w nich metale i związki chemiczne również mają niekorzystny wpływ na środowisko!

Podsumowanie

Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny (WEEE) oraz baterie i akumulatory to jedne z najcenniejszych „złóż” cennych i rzadkich surowców. Choć w Polsce i w całej Unii Europejskiej brakuje naturalnych zasobów wielu metali, możemy odzyskiwać je właśnie z recyklingu elektroodpadów i zużytych baterii.

Pozyskiwanie materiałów z elektrośmieci jest jedną z metod urban miningu, czyli miejskiego górnictwa, które wspiera gospodarkę obiegu zamkniętego i ogranicza degradację środowiska. Każdy pojemnik na baterie i każdy kosz na elektrośmieci staje się więc małą kopalnią, z której – zamiast wydobywać pierwotne rudy – odzyskujemy metale i inne wartościowe surowce, które mogą wrócić do obiegu pod postacią nowych przedmiotów.

[i] E. Sahle-Demessie, B. Mezgebe, J. Dietrich, Y. Shan, S. Harmon, C. C Lee,

Material recovery from electronic waste using pyrolysis: Emissions measurements and risk assessment, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7970511/

[ii] K. Liu, Q. Tan, J. Yu, M. Wang, A global perspective on e-waste recycling, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2773167723000055

[iii] European Commission, Study on WEEE recovery targets, preparation for re-use targets and on the method for calculation of the recovery targets. Final Report, https://ec.europa.eu/environment/pdf/waste/weee/16.%20Final%20report_approved.pdf

[iv] C. Chaine, A. S Hursthouse, B. McLean, I. McLellan, B. McMahon, J. McNulty, J. Miller, E. Viza,

Recycling Plastics from WEEE: A Review of the Environmental and Human Health Challenges Associated with Brominated Flame Retardants, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8775953/

[v] European Commission, Study on WEEE recovery targets, preparation for re-use targets and on the method for calculation of the recovery targets. Final Report, https://ec.europa.eu/environment/pdf/waste/weee/16.%20Final%20report_approved.pdf

[vi] L. Anderson,E. Yu, Wan-Ting Chen, Chemical Recycling of Mixed Plastics in Electronic Waste Using Solvent-Based Processing, https://www.mdpi.com/2227-9717/10/1/66

[vii] J. Romuno, The Complete E-Waste Recycling Process, https://www.rts.com/blog/the-complete-e-waste-recycling-process/

[viii] European Commission, Study on WEEE recovery targets, preparation for re-use targets and on the method for calculation of the recovery targets. Final Report, https://ec.europa.eu/environment/pdf/waste/weee/16.%20Final%20report_approved.pdf

[ix] European Commission, Study on WEEE recovery targets, preparation for re-use targets and on the method for calculation of the recovery targets. Final Report,

[x] G. Iattoni, S. Bottausci, T. Yamamoto, M. Schubert, V. Forti, K. Kippert, R. Hu, V.S. Rotter, M. Charytanowicz, A. Bizouard, H. de Vries, A. Perello-Y-Bestard, R. Kuehr, C.P. Baldé, 2050 Critical Raw Materials Outlook for Waste Electrical and Electronic Equipment in the European Union plus Iceland, Norway, Switzerland and United Kingdom, https://weee-forum.org/wp-content/uploads/2025/10/FutuRaM_CRM-FINAL-to-be-published.pdf

[xi] G. Iattoni, S. Bottausci, T. Yamamoto, M. Schubert, V. Forti, K. Kippert, R. Hu, V.S. Rotter, M. Charytanowicz, A. Bizouard, H. de Vries, A. Perello-Y-Bestard, R. Kuehr, C.P. Baldé, 2050 Critical Raw Materials Outlook for Waste Electrical and Electronic Equipment in the European Union plus Iceland, Norway, Switzerland and United Kingdom, https://weee-forum.org/wp-content/uploads/2025/10/FutuRaM_CRM-FINAL-to-be-published.pdf

[xii] G. Iattoni, S. Bottausci, T. Yamamoto, M. Schubert, V. Forti, K. Kippert, R. Hu, V.S. Rotter, M. Charytanowicz, A. Bizouard, H. de Vries, A. Perello-Y-Bestard, R. Kuehr, C.P. Baldé, 2050 Critical Raw Materials Outlook for Waste Electrical and Electronic Equipment in the European Union plus Iceland, Norway, Switzerland and United Kingdom, https://weee-forum.org/wp-content/uploads/2025/10/FutuRaM_CRM-FINAL-to-be-published.pdf

[xiii] G. Iattoni, S. Bottausci, T. Yamamoto, M. Schubert, V. Forti, K. Kippert, R. Hu, V.S. Rotter, M. Charytanowicz, A. Bizouard, H. de Vries, A. Perello-Y-Bestard, R. Kuehr, C.P. Baldé, 2050 Critical Raw Materials Outlook for Waste Electrical and Electronic Equipment in the European Union plus Iceland, Norway, Switzerland and United Kingdom, https://weee-forum.org/wp-content/uploads/2025/10/FutuRaM_CRM-FINAL-to-be-published.pdf

[xiv] K. Liu, Q. Tan, J. Yu, M. Wang, A global perspective on e-waste recycling, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2773167723000055

[xv] DURACELL, Typical Chemical Composition, https://docs.rs-online.com/4172/0900766b8002747e.pdf

[xvi] DURACELL, Product Safety data Sheet (PSDS), https://asset.conrad.com/media10/add/160267/c1/-/en/001086207SD01/sicherheitsdatenblatt-1086207-duracell-precharged-hr06-mignon-aa-akku-nimh-2500-mah-12-v-4-st.pdf

[xvii] Nickel Metal Hydride (NiMH) Chemistry FAQ, https://www.powerstream.com/BatteryFAQ-nickel-metal-hydride.html